توسط : تامین آب مورد نیاز کلانشهر ها همیشه با مشکل مواجه بوده و به همین منظور باید از چند منبع بزرگی آبی مانند سدها و گاهی هم از آب های زیر زمینی استفاده کرد. یکی از شهرهایی که برای تامین آبش نیازمند منابع آبی متعددی هستیم، تهران است. در مقاله مکان های گردشگری تهران با این شهر آشنا شدیم که به دلیل وجود جمعیت زیاد، نیازمند حجم بالای آب است و ما در مجله اینترنتی خرید ناب با منابع آبی شهر تهران بیشتر آشنا خواهیم شد.
سدهای تامین کننده
سدهای پنج گانه وظیفه تامین آب تهران را دارند و بر همین اساس شما را با این سدها آشنا می کنیم.
سد کرج (امیر کبیر)
اگر ۲۵کیلومتر در جاده کرج به چالوس پیش بروید، این سد عظیم و پرآب را می‌بینید. سد کرج از شمال غربی تهران ۶۳کیلومتر فاصله دارد و هم برای اهالی تهران و هم برای مسافرهای تهران و کرج جای دیدنی و تفریحی خوبی است.
این سد برای تأمین آب لوله‌کشی شهر تهران و آبرسانی به زمین‌های کشاورزی کرج احداث شده است. آن را از بهترین بتون‌های دنیا ساخته‌اند و حدود ۱۸۰متر ارتفاع و ۶ دریچه برای تخلیه آب دارد. به همین دلیل شنا کردن در دریاچه ممنوع است و توصیه می‌کنیم برای حفظ سلامت خودتان این کار را انجام ندهید.
سد کرج اولین سد چند منظوره کشور ایران است که یکی از مراکز مهم طبیعی و پرورش ماهی‌های قزل‌آلای رنگین‌کمان، قزل‌آلای خال قرمز، ماهی سفید و ماهی سیاه به حساب می‌آید. رودخانه کرج بسیار بزرگ و طولانی است. به ویژه در فصل‌های پربارش، آب سد حسابی بالا می‌آید. بنابراین ایجاد این سد روی رودخانه کرج جزو دستاوردهای مهم استان تهران و البرز است.
سال بهره برداری : ۱۳۴۰
سطح حوزه آبریز : ۷۶۴ کیلومتر مربع
متوسط جریان آب سالانه : ۴۷۲ میلیون متر مکعب
موقعیت : ۶۳ کیلومتری شمال غرب تهران
حجم: ۲۰۵ میلیون متر مکعب
سد لتیان (فرحناز)
سد لتیان که قبلا به نام سد فرحناز معروف بود ، تامین‌کننده ۳۰ درصد از آب شرب تهران است. این سد از نظر جغرافیایی، میان منطقه ییلاقی و سرسبز لواسان، در شمال شرق تهران واقع شده است. لتیان از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه به شمار می‌رود سال ۱۳۳۸ مطالعات سد لتیان شروع شد و سال ۱۳۴۲ عملیات ساخت آن شروع و سال ۱۳۴۶ به بهرهبرداری رسید.
موقعیت سد: این سد روی رودخانه جاجرود با سطح حوزه آبریزی به مساحت ۶۹ هزار و۸۰۰ کیلومترمربع و با متوسط جریان آب سالانه به میزان ۳۵۰ میلیون مترمکعب در استان تهران به بهرهبرداری رسید. سد در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال شرقی تهران و ۵ کیلومتری بخش جاجرود قرار دارد. نیروگاه کلان در فاصله ۲۰ کیلومتری در منطقه کلان، بالادست سد لتیان ساخته شده است.
اهداف ساخت: تأمین آب شرب تهران به میزان ۲۹۰ میلیون مترمکعب از طریق تونل ۹ و نیم کیلومتری به تصفیهخانه تهرانپارس، تأمین آب زراعی دشت ورامین به میزان متوسط ۱۶۰ میلیون مترمکعب و تولید متوسطه ۷۰ هزار مگاوات ساعت انرژی برق – آبی برای شبکه سراسری.
ویژگی: از سال ۱۳۶۷ سالانه بهطور متوسط ۱۴۰ میلیون مترمکعب آب از سد لار، از طریق تونل انتقال لار– کلان به طول ۲۰ کیلومتر به نیروگاه کلان و از آنجا به مخزن سد لتیان انتقال داده شده است.
عمر پیشبینی شده برای سد: ۱۰۰ سال
وضعیت آبی دی ماه ۱۴۰۰: ۲۰ میلیون مترمکعب
دی ماه سال ۱۳۹۹:حدود ۲۹ میلیون مترمکعب
سد لار
سد لار سدی خاکی با هسته رسی در زیر کوهپایه کوه دماوند در شهرستان آمل قرار گرفته است. این سد در پارک ملی حفاظت شده لار واقع در ۷۰ کیلومتری شمال شرق تهران و ۱۰۰ کیلومتری آمل می باشد و تامین کننده آب مصرفی تهران و آب مورد نیاز آبیاری های کشاورزی منطقه است. اما قبل از رسیدن به تصفیه خانه شهر از آن به منظور تولید برق در نیروگاه کلان و لوارک استفاده می شود که ظرفیت آن به طور متوسط سالانه ۱۵۰ هزار مگاوات ساعت انرژی برق آبیست. عملیات ساخت و ساز این سد در سال ۱۳۵۳ شروع و در نهایت در سال ۱۳۶۱ به پایان رسید. سطح حوزه آبریز این سد بالغ بر مساحت ۶۷۵ کیلومتر مربع می باشد و متوسط جریان آب سالانه ۴۸۱ میلیون متر مکعب را دارد. از آنجاییکه دریاچه سد لار در نزدیکی کوه دماوند است و در منطقه دشت لار قرار دارد و همچنین دارای آب و هوای خنک و دلپذیر به همراه چشم اندازی زیبا می باشد به یکی از گردشگاه های اطراف تهران تبدیل شده که در سالهای اخیر از آن بعنوان مرکز پرورش ماهی قزل آلا استفاده می شود.
همچنین ماهیگیری و ورزش های آبی نظیر اسکی روی آب در این دریاچه مابین گردشگران از محبوبیت بالایی برخوردار است. اطراف این دریاچه در اردیبهشت ماه پر از گلهای شقایق می شود که این خود زیبایی این منطقه را دو چندان می کند. این منطقه با داشتن زیبایی های طبیعی بیشماری نظیر قله ها و ارتفاعات مختلف، چشمه سارها، آبشار روهای فراوان با آب گوارا، دریاچه، گیاهان دارویی و انواع حیوانات وحشی دارای شهرتی وصف ناپذیر است که در فصل تابستان به علت آب و هوای خوبش گردشگران زیادی را به سمت خود می کشاند.
سال بهره برداری : ۱۳۶۱
سطح حوزه آبریز : ۶۷۵ کیلومتر مربع
متوسط جریان آب سالانه : ۴۸۱ میلیون متر مکعب
موقعیت : ۷۵ کیلومتری تهران و ۱۰۰ کیلومتری شهرستان آمل واقع در جاده هراز
سد طالقان
عملیات اجرایی انتقال آب طالقان به دشت قزوین در سال ۱۳۴۸ با ساخت سد انحرافی سنگبان در طالقان و تونل انتقال آب به طول ۹ کیلومتر تا «زیاران» و سد انحرافی زیاران و مجموعه کانالهای آبیاری دشت قزوین آغاز شد. همزمان در همان سالها، مدیران وقت مطالعاتی هم درباره سد مخزنی برای ذخیره سیلابهای بهاره رودخانه طالقان شروع کردند، اما ساخت آن با توجه به شرایط کشوری تا سال ۱۳۸۱ به تعویق افتاد. در نهایت فروردین ۱۳۸۱، عملیات ساخت سد مخزنی آغاز و ۴ سال بعد در سال ۱۳۸۵ به بهرهبرداری رسید.
موقعیت سد: سد طالقان در ۱۳۵ کیلومتری شمال غرب تهران روی رودخانه طالقان در محل روستایی روشنابد ساخته شد.
اهداف احداث:تأمین آب کشاورزی دشت قزوین، تأمین آب شرب شهرهای تهران و کرج، تغذیه مصنوعی دشت قزوین، کنترل سیلابهای فصلی رودخانه طالقان.
ویژگی: نیروگاه برق آبی سد طالقان تنها نیروگاهی در جهان است که زیر دریاچه سد ساخته شده است و هدف اصلی از ساختش کنترل فشار جریان به درون تونل انتقال آب زیاران است. ظرفیت طراحی نیروگاه برق آبی طالقان ۱۷/۸مگاوات بوده و متوسط تولید سالانه آن ۶۱ گیگاوات ساعت است.
عمر پیشبینی شده برای سد: ۵۰ سال
وضعیت آبی دی ماه ۱۴۰۰: ۱۸۱ میلیون مترمکعب
دی ماه ۱۳۹۹: ۲۵۸ میلیون مترمکعب
سد ماملو
دریاچه سد ماملو یکی از جاذبه های طبیعی تهران است و بر روی رودخانه جاجرود ساخته شده است. این سد در روستای ماملو ساخته شده و آب شرب شهر های مختلفی از جمله پاکدشت، ورامین و جنوب تهران بر عهده دارد. دریاچه این سد زیبادر حدود ۳۰۰۰ متر طول و ۸۰۰ متر عرض دارد. این سد زیبا در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر تهران قرار دارد.
عرض : ۸۰۰ متر
طول: ۳۰۰۰ متر
حجم مخزن: ۲۵۰ میلیون متر مکعب
ارتفاع : ۸۹ متر
موقعیت : ۴۰ کیومتری جنوب شرقی تهران ( ورامین )
سال بهر برداری : ۱۳۸۹
مقایسه سدهای تهران
برای درک بهتر ویژگی‌های سدهای تهران، جدول زیر اطلاعات کلیدی آنها را مقایسه می‌کند:
| نام سد | سال بهرهبرداری | حجم مخزن (میلیون متر مکعب) | موقعیت |
|---|---|---|---|
| سد کرج | ۱۳۴۰ | ۲۰۵ | ۶۳ کیلومتری شمال غرب تهران |
| سد لتیان | ۱۳۴۶ | ۱۴۰ | ۳۵ کیلومتری شمال شرق تهران |
| سد لار | ۱۳۶۱ | ۴۸۱ | ۷۵ کیلومتری تهران |
| سد طالقان | ۱۳۸۵ | ۴۲۰ | ۱۳۵ کیلومتری شمال غرب تهران |
| سد ماملو | ۱۳۸۹ | ۲۵۰ | ۴۰ کیلومتری جنوب شرق تهران |
چالش‌های زیست‌محیطی سدهای تهران
سدهای تهران در کنار مزایای فراوان، با چالش‌هایی نیز مواجه‌اند. کاهش بارندگی در سالهای اخیر و افزایش مصرف آب، منجر به کاهش حجم مخازن سدها شده است. برای مثال، سد لتیان در سال ۱۴۰۰ تنها ۲۰ میلیون متر مکعب آب داشت که کمتر از ۱۵ درصد ظرفیت آن است. همچنین، ساخت سدها گاهی به اکوسیستم‌های محلی آسیب می‌رساند و زیستگاه گونه‌های حیوانی و گیاهی را تهدید می‌کند. مدیریت پایدار منابع آبی و صرفه‌جویی در مصرف، از راهکارهای کلیدی برای کاهش این مشکلات است.
نکات سفر به سدهای تهران
برای بازدید از این سدها، نکات زیر را در نظر بگیرید:
- بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز به دلیل آب‌وهوای معتدل و مناظر زیبا.
- وسایل مورد نیاز: کفش مناسب پیاده‌روی، دوربین عکاسی، آب و میان‌وعده.
- مسیر دسترسی: سد کرج و لتیان از تهران به‌راحتی با خودرو شخصی یا تاکسی قابل دسترسی‌اند. برای سد لار و طالقان، مسیرهای جاده هراز و طالقان را بررسی کنید.
- ایمنی: از شنا در دریاچه‌های سدها خودداری کنید و به تابلوهای هشدار توجه کنید.
حق‌آبه سدهای تهران
حق‌آبه به میزان آبی گفته می‌شود که بهطور قانونی یا سنتی برای مصارف مختلف مانند شرب، کشاورزی، صنعت یا حفظ اکوسیستم‌های طبیعی از منابع آبی مانند سدها تخصیص داده می‌شود. سدهای پنج‌گانه تهران (کرج، لتیان، لار، طالقان و ماملو) نقش مهمی در تأمین حق‌آبه مناطق مختلف دارند، اما مدیریت این منابع با چالش‌هایی همراه است.
- اهمیت حق‌آبه: حق‌آبه سدهای تهران برای تأمین آب شرب پایتخت، آبیاری زمین‌های کشاورزی در مناطق اطراف مانند دشت ورامین و قزوین، و تولید برق‌آبی حیاتی است. برای مثال، سد لتیان سالانه ۲۹۰ میلیون متر مکعب آب شرب تهران را تأمین می‌کند، در حالی که سد طالقان به تغذیه مصنوعی دشت قزوین کمک می‌کند.
- چالش‌های حق‌آبه: کاهش بارندگی و خشکسالی‌های اخیر باعث کاهش حجم آب ذخیره‌شده در سدها شده و تخصیص حق‌آبه را دشوار کرده است. برای نمونه، در سال ۱۴۰۰، سد لتیان تنها ۲۰ میلیون متر مکعب آب داشت که تأمین کامل حق‌آبه را با مشکل مواجه کرد. همچنین، رقابت بین مصارف شهری، کشاورزی و زیست‌محیطی گاهی به تنش‌های اجتماعی و اقتصادی منجر می‌شود.
- مدیریت پایدار: برای بهبود مدیریت حق‌آبه، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر، استفاده از فناوری‌های نوین در آبیاری، و تشویق به صرفه‌جویی در مصرف آب است. طرح‌هایی مانند بازچرخانی آب و استفاده از پساب تصفیه‌شده در کشاورزی می‌تواند فشار بر سدها را کاهش دهد.
- حفظ اکوسیستم: بخشی از حق‌آبه سدها برای حفظ تعادل زیست‌محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌های پایین‌دست اختصاص می‌یابد. برای مثال، سد لار بخشی از آب خود را برای حفظ اکوسیستم رودخانه جاجرود رهاسازی می‌کند، اما کاهش حجم آب این اولویت را به چالش کشیده است.
مدیریت عادلانه حق‌آبه سدهای تهران نه‌تنها به تأمین نیازهای شهری و کشاورزی کمک می‌کند، بلکه در حفظ منابع طبیعی و کاهش اثرات زیست‌محیطی نقش مهمی دارد. شما چه راهکارهایی برای مدیریت بهتر حق‌آبه پیشنهاد می‌کنید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید!
سخن پایانی
با توجه به کم بارش بودن سال های اخیر و همچنین مصرف زیاد آب توسط شهروندان در همه شهرها، مخصوصا تهران، با کمبود شدید آب مواجه هستیم و ما در مجله اینترنتی خرید ناب از شما عزیزان خواهش می کنیم با توجه به کمبود ذخایر و نبود آب کافی در مصرف آب صرفه جویی کنید.
