بیماری روماتیسم چیست؟
روماتیسم یک بیماری خود ایمنی است، به این معنا که سیستم ایمنی خود بیمار به بدن او حمله می کند. در بیماری روماتیسم سیستم ایمنی بدن به بافت های سالم مفاصل حمله می کند و موجب التهاب مایع درون مفصل می شود. التهاب مایع درون مفصلی (با نام سیناویوم) می تواند موجب درد، خشکی و بی حرکتی، ورم ، گرمی و قرمز شدن مفصل شود. مفصلی که مورد حمله قرار گرفته است حتی ممکن است تغییر شکل بدهد و در نتیجه شخص توانایی حرکت دادن آن به طور عادی را نداشته باشد.
مهم ترین عاملی که منجر به ایجاد روماتیسم می شود، فاکتورهای ژنتیک هستند. در بسیاری از بیماری های روماتیسمی ژن ها نقش کلیدی و تعیین کننده در بروز بیماری دارند. بخصوص در بیماری لوپوس، روماتیسم ستون فقرات و پسوریازیس زمینه های ژنتیک قوی وجود دارد که در بستگان می توان آنها را پیدا کرد.
انواع روماتیسم
براساس تحقیقات علمی انجام شده، بیش از ۱۰۰ نوع بیماری روماتیسمی با علائم متفاوت در دنیا وجود دارد. که این بیماری ها بسته به محل و نوع درگیری بافت یا ارگان بدن، نام و علائم مختلفی دارند و بالطبع درمان های خاص خود را می طلبند. هیچ نقطه ای در بدن وجود ندارد که از هجوم بیماری های روماتیسمی در امان باشد. از جمله انواع روماتیسم ها می توان به روماتیسم مفصلی٬ روماتیسم قلبی٬ روماتیسم پوستی و روماتیسم ستون فقرات اشاره کرد.
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یا Rheumatoid arthritis یک بیماری است که باعث التهاب و درد مفاصل بدن می شود. بیماری که اغلب مزمن بوده و در طولانی مدت می تواند به تخریب مفصل دامن بزند. روماتیسم مفصلی در هر سنی می تواند بروز کند اما در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی بیشتر دیده می شود. ژن در این بیماری اهمیت دارد و می تواند دلیلی بر ابتلای مبتلایان باشد. در جهان حدود ۱ درصد از مردم به نوعی به این بیماری دچار هستند. استئوآرتریت (OA) و آرتریت روماتوئید (RA) از انواع روماتیسم مفصلی هستند.
روماتیسم قلبی
روماتیسم قلبی، به وضعیتی گفته می شود که در آن بر اثر ابتلا به تب روماتیسمی، آسیبی دائمی به دریچه های قلب وارد می‌شود. آسیب به دریچه های قلب از جایی شروع می شود که بدن به عارضه عفونی و التهابی که بر اثر باکتری استروپکوک ایجاد می شود، مبتلا می‌شود. این عارضه در ابتدا باعث گلو درد می شود و سپس می تواند باعث آسیب به سایر اعضا از جمله قلب شود و باعث بروز تب روماتیسمی شود.
روماتیسم چشمی
یووئیت که به اصطلاح روماتیسم چشمی نیز نامیده می شود در واقع التهاب یک یا چند لایه از لایه های چشم است که با علائمی از جمله کاهش دید، قرمزی ، و درد عمیق چشم به صورت یک طرفه یا دو طرفه حادث می شود. علت التهاب لایه های چشم در کل می تواند به دلایل عفونی یا غیر عفونی باشد که مجموعه حالات غیر عفونی به عنوان یووئیت التهابی یا روماتیسم چشمی شناخته می شود.
روماتیسم ستون فقرات
اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) یا AS یک بیماری مزمن و التهابی است که علائم آن درد و خشکی عضلات است. این بیماری بیش از همه ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب خشکی و اسپاسم کمر، خمیده شدن ستون فقرات و درد هنگام نشستن و خم شدن می شود. این بیماری همچنین می تواند سایر مفاصل بدن را نیز تحت تاثیر قرار بدهد.
استئو آرتریت (OA)
استئو آرتریت، آسیب غضروف و مواد مخمل در انتهای استخوان است. همانطور که بیماری پیش می رود، مفاصل آسیب می بینند و حرکت سخت می شود. این بیماری معمولا بر زانو ها، کمر، پشت، گردن، انگشتان و پاها تاثیر می گذارد. علایمی مانند درد ، ورم، گرما و سفتی دارد. ضعف عضلانی می تواند مفاصل را ناپایدار کند. با توجه به اینکه چه بخش هایی از بدن تحت تاثیر قرار می گیرد، OA می تواند راه رفتن، گرفتن اشیاء، لباس پوشیدن، شانه کردن مو، یا نشستن را سخت کند.
آرتریت روماتوئید (RA)
آرتریت روماتوئید زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به بافت های خود حمله می کند و درد، تورم و سفتی ناشی از آن را ایجاد می کند. این بخشی از پیری طبیعی نیست.
علائم آرتریت روماتوئید :
- درد و تورم در مفصل های چندتایی (معمولا مفصل های مشابه در هر دو طرف بدن، مانند هر دو مچ دست یا هر دو مچ پا)
- مشکلات در اندام های دیگر مانند چشم ها و ریه ها
- سفتی مفصلی، به خصوص در صبح
- خستگی
- توده ها به اسم گره های روماتوئید نامیده می شوند.
شایع ترین و خطرناک ترین نوع روماتیسم، روماتیسم مفصلی می باشد.
علائم عمومی روماتیسم
در ۷۰ درصد موارد شروع روماتیسم با علائم عمومی مانند ضعف، کاهش اشتها، درد مبهم عضلات و احساس خستگی است. بیمار ممکن است ماه ها قبل از اینکه دچار درد و تورم مفصل شود این علائم را داشته باشد.
علائم مفصلی روماتیسم
در ۳۰ درصد موارد شروع روماتیسم مفصلی با بروز علائم مفصلی است که عبارتند از :
- درد مفصل که با حرکت آن یا فشار بر آن بیشتر می شود.
- تورم مفصل
- در مواردی که مفاصل اندام تحتانی درگیر می شوند بیمار در حین راه رفتن دچار لنگیدن می شود.
- احساس خشکی مفصل که در صبح بیشتر است و بعد از گذشت چند ساعت بهتر می شود.
- قرینه بودن درد مفاصل درگیر
علائم غیر مفصلی روماتیسم
این علائم در ۴۰ درصد از بیماران وجود دارد و بیشتر در بیمارانی دیده می شود که Rheumatoid factor در آزمایش خون آنها بالا است. مهمترین این علائم عبارتند از :
- برجستگی های بدون درد زیر پوست که به آنها ندول های روماتیسمی Rheumatoid nodules می گویند و در یک چهارم بیماران وجود دارد.
- درگیر شدن بافت ریه و پرده های اطراف آن که می تواند موجب تنگی نفس شود.
- درگیر شدن عروق خونی در هر جایی از بدن که بیشتر در عروق پوست و دستگاه عصبی است ولی می تواند در عروق خونی روده، طحال، لوزالمعده، ریه، کبد، گره های لنفاوی و کبد هم باشد. درگیری عروق در هر کدام از این اعضاء می تواند علائم مخصوص به آن عضو را ایجاد کند.
- درگیر شدن و آسیب چشم در یک درصد از بیماران ایجاد می شود. سفیدی چشم ملتهب و قرمز شده و چشم خشک می شود.
- التهاب در اطراف تاندون ها
- کم خونی
- تب
تشخیص روماتیسم
تشخیص روماتیسم درمراحل اولیه دشوار است به دلیل اینکه علائم و نشانه های این بیماری بسیار شبیه به بیماری های دیگر است. برای تشخیص، یک آزمایش خون یا تست فیزیکی کافی نیست. با معاینه فیزیکی بیمار، پزشک مفاصل بیمار را برای بروز هرگونه تورم، قرمزی و افزایش حرارت ارزیابی می کند. پزشک همچنین واکنش و استقامت ماهیچه ها را ارزیابی می کند.
عوارض بیماری روماتیسم
- بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی که هم می تواند به علت افزایش فشار خون و کاهش سطح فعالیت بدنی در این بیماران باشد و هم می تواند به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مجبور به استفاده از آنها است.
- عفونت مفصلی یا عفونت در دیگر نقاط بدن که هم می تواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف می کند.
- پوکی استخوان که هم می تواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف می کند. همچنین بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی به علت وجود درد، فعالیت بدنی کمی دارد و همین کاهش فعالیت بدنی می تواند موجب بروز پوکی استخوان یا استئوپروز شود.
- سندروم کانال کارپال
- پارگی تاندون های پشت مچ دست
- جابجایی و در رفتگی مهره های بالایی گردن و بدنبال آن فشار به نخاع و بروز علائم عصبی
درمان روماتیسم
نوع داروی تجویز شده از طرف پزشک، به شدت علائم و مدت زمان ابتلا به روماتیسم بستگی دارد.
NSAIDs: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند درد را تسکین داده و موجب کاهش التهاب شوند. از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه می توان به ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد. انواع قوی‌تر این داروها به نسخه‌ی پزشک نیاز دارند.
استروئید ها: داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون، التهاب و درد را کاهش داده و باعث کند شدن فرایند آسیب به مفصل می‌شوند.
داروهای ضد روماتیسمی و اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARDs): این داروها می توانند روند روماتیسم را کند کرده و از آسیب دائمی به مفاصل و دیگر بافت‌ها جلوگیری کنند. ازجمله داروهای رایج در این دسته می توان به متوترکسات، لفلونامید، هیدروکسی کلروکین و سولفاسالازین اشاره کرد.
عوامل بیولوژیکی: که با نام اصلاح کننده های پاسخ بیولوژیکی نیز شناخته می شوند، نسل جدید داروهای DMARDs می‌باشند. این داروها می توانند بخش هایی از دستگاه ایمنی که التهاب را ایجاد کرده و موجب آسیب به مفصل و بافت ها می‌شود را هدف قرار دهد. این نوع داروها خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهند.
روماتیسم از دیدگاه طب سنتی
دوش گرفتن در اواخر شب، بیش از حد در تماس با آب بودن و ابتلا به سرما خوردگی های طولانی مدت می تواند از عوامل ابتلا به این بیماری باشد. زیرا به عقیده طب سنتی٬ روماتیسم بر اثر انباشت رطوبت در بدن رخ می دهد که این رطوبت منجر به درد مفاصل و عضلات می گردد.
همچنین در بسیاری از نوشته های طب سنتی، برای درمان رماتیسم با سیر توصیه هایی شده است.
