با نگاهی گذرا به گذشته ، متوجه می شویم که کارخانه هایی در ایران فعالیت داشتند که در زمینه کاری خود از بزرگان خاورمیانه و حتی آسیا بودید و حالا از آنها فقط یک نام باقی مانده است. کارخانه هایی که بعضا هزاران نفر در آنها مشغول به کار بودند و به چرخه اقتصادی کشور کمک می کردند. یکی ازاین کارخانه ها ارج نام داشت. ارج ، نامی که می شناختیم و به آن اطمینان داشتیم و چه تلخ که مجبور هستیم از فعل گذشته در وصف این کارخانه استفاده کنیم. مجله اینترنتی خرید ناب سعی می کند در حد توان خود، یاد ارج را زنده کند و امیدوار هستیم که ارج و دیگر کارخانه هایی که فعالیت هایشان متوقف شده است دوباره احیا و فعالیت خود را آغاز کنند.
تاسیس ارج
ارج نام یک شرکت تولیدی ایرانی است که در خلال سال‌های از سال ۱۳۱۶ مشغول به تولید محصولات مصرفی خانگی نظیر یخچال و ماشین لباس‌شویی و کولر بود. این شرکت در ابتدا کارهای آهنگری، ریخته‌گری و جوشکاری انجام می‌داد و نام ارج از سه حرف اول این سه رشته تشکیل شده‌است. این کارخانه توسط خلیل ارجمند، استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران تأسیس شده بود. پس از انقلاب کارخانهٔ ارج دولتی شد و و دیگر بعنوان یک شرکت خصوصی فعالیت نداشت.
خلیل ارجمندی که بود
خلیل ارجمند در۳۰ مهر ۱۳۲۳ و در سن ۳۴ سالگی با سقوط در چاه ۳۶ متری محوطه کارخانه، در گذشت. در مراسم خاکسپاری او مهندس بازرگان گفت:«خلیل ارجمند مرد عمل و آیینه اخلاق بود. وی در عمر ۳۵ ساله خود به اندازه ۳۵۰ سال عمر، کار کرد و خدمت به خلق خدا نمود.»فوت خلیل ارجمند در طی ده سال، اثر منفی در توسعه این واحد داشت تا اینکه برادرش، اسکندر ارجمند با بازگشت از آمریکا به اتفاق برادرش سیاوش ارجمند مدیریت کارخانه را بر عهده گرفت.
اگر چه موسس کارخانه ارج، خلیل ارجمندی است اما دو برادر مهندس او که تحصیل کرده آمریکا و اروپا بودند در پیشبرد فعالیت‌های صنعتی ایران، چه در شرکت ارج و چه در دیگر صنایع نقش بسزایی داشتند.پدر این سه برادر، رحیم ارجمند، از مدیران برجسته دولتی بود که تا معاونت وزارت پست و تلگراف ارتقاء یافت. پسر او خلیل ارجمند و بنیان‌گذار شرکت ارج همزمان با مهندس بازرگان در بورس اعزام دانشجو به فرانسه پذیرفته شد که پس از اتمام تحصیل در فرانسه، در سال ۱۳۱۵ به ایران بازگشت و بنیان‌گذار ارج .سیاوش ارجمندبعدها، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و از موسسان سندیکای صنایع فلزی و لوازم خانگی شد.
فعالیت های ارج در جنگ جهانی دوم
در سال‌های اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، کارخانه ارج به تولید سیم دینام و لاستیک مبادرت ورزید که مورد نیاز عمومی بود اما انجام آن بسیار مشکل می‌نمود. ماشین‌های جوشکاری، توربین آبی برای آسیاب و دستگاه مولد برق‌دهی نیز از دیگر تولیدات آن بود. با اشغال کشور (شهریور ۱۳۲۰) راه‌های تجاری محدود شد. همین مسئله، باعث گسترش فعالیت ارج گردید و تقاضا برای خدمات و تولیدات وی به شدت افزایش یافت.بزرگترین شاهکار صنعتی ارجمند، ساخت مجموعه تلمبه‌های الکتریک بود که ۱۰۰% در کارخانه وی تولید می‌شد. لاستیک اتومبیل از دیگر وسایلی بود که وی دو سال بر روی آن کار کرد، اما عمرش، مهلت بهره برداری از آن را نداد.
خاطره عالیجانی از اهدای یخچال ارج به نایب نخست وزیر شوروی
علینقی عالیجانی، وزیر اقتصاد ایران در سال های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۸ در کتاب خاطراتش می گوید: در آخرین سفری که به شوروی کردم به آقای نوویکو، نایب نخست وزیر شوروی که قائم مقام کاسیگن نخست وزیر وقت شوروی بود، یک یخچال ایرانی ارج هدیه دادم .او فوق العاده خوشحال شد و به من تاکید کرد که راننده خودش می آید تا یخچال را ببرد و تاکید کرد مبادا یخچال را به دفترش بفرستم.
یخچال ایرانی در آن زمان به قدری شهرت یافته بود که یکی از بالاترین مقام های اجرایی آن کشور بزرگ از تصاحب آن ذوق زده شده و درخواست می کند محصولی را که ساخت ایران بر رویش درج شده برای استفاده خانواده اش به منزل ببرد.
ورشکستی ارج بعد از ۷۹ سال
شرکت ارج در دهه ۷۰ با یک اختلاس ۲۰ میلیارد تومانی مواجه شد. در پی مشکلات مالی، کارخانه ارج رو به سقوط گذاشت تا سرانجام در روز ۲۴ خرداد ۱۳۹۵ با پلمب قضایی انبار ارج، پس از ۷۹ سال به طوررسمی تعطیل شد.
احیای مجدد شرکت ارج
در اردیبهشت ۱۴۰۰ اعلام شد که برند ارج، به‌فروش رفته‌است و سرمایه‌گذار جدید، به‌دنبال زمین و تجهیزات برای خط تولید لوازم خانگی بوده‌است. در همین ماه، معاون قضایی دادستان کل کشور ایران گفت: «کارخانه ارج با ۴ محصول خوب و با آخرین تکنولوژی روز شروع به کار خواهد کرد و مقدمات آن در حال اجراست».که در تیر همان سال اعلام شد که با اقدامات قضایی این کارخانه احیا شده‌است.
سخن پایانی
شاید شما هم کارخانه هایی را می شناسید که با گذشت زمان ، دچار مشکل شده و فعالیت های آنها متوقف شده باشد اما باید امیدوار بود که با روی کار آمدن تیم های متخصص اقتصادی و ورود فعالان این حوزه شاهد احیا و فعالیت مجدد این کارخانه ها باشیم.
به امید آن روز.
