زندگینامه پروین اعتصامی | بانو شعر انتقادی ایران

اگر شما هم اهل شعر و شاعری باشید بی شک دیوان های مختلف را خوانده و با شاعرهای مختلفی مانند حافظ، سعدی، استاد شهریار ، بانو پروین اعتصامی و … آشنا شده اید.

این شعرا هر کدام داستان های مخصوص خود را دارند و در زندگی خود با چالش های متعددی روبرو شدند که مجله اینترنتی خرید ناب سعی دارد شما را با بخشی از این اتفاقات آشنا کند و این بار زندگینامه بانو پروین اعتصامی را در نظر گرفتیم.

پروین اعتصامی

پروین اعتصامی بانوی معاصر شعر فارسی است که در نظر برخی از بزرگان فرهنگ و ادب، در زمره بزرگ‌ترین شاعران ایران زمین قرار دارد. اندیشه نو و نگاه انتقادی پروین به وقایع اجتماع و طبقه ضعیف جامعه،‌ یکی از برجسته‌ترین نکات اشعار او محسوب می‌شود.

در تاریخ ادبیات فارسی، پروین اعتصامی تنها بانوی شاعری معرفی می‌شود که زیباترین اشعار سیاسی انتقادی را با نگرشی زنانه و با اتکا به اخلاق و خرد و اندیشه به رشته تحریر درآورده است. پروین را استاد سبک مناظره در شعر فارسی می‌دانند.

عمده اشعار تعلیمی، مضامین اخلاقی و نکات اجتماعی در دیوان او،‌ به سبک مناظره سروده شده و زبان و بیان روان و ساده پروین،‌ زیبایی و ماندگاری این اشعار را مضاعف ساخته است. پروین در جوانی درگذشت و تنها یک دیوان شعر از او به یادگار باقی ماند. این نوشتار نگاه کوتاهی دارد بر زندگی و آثار شاعر توانایی که به‌عنوان مشهورترین بانوی شعر فارسی شناخته می‌شود.

بیوگرافی پروین اعتصامی

روز تولد پروین اعتصامی بیست و پنجم اسفند ماه است که در تقویم رسمی کشور ثبت شده و جشنواره ادبی نیز هر ساله در این روز به نام پروین برگزار می‌شود.

«رخشنده اعتصامی» متخلص به پروین در چند دهه عمر خود، اشعاری زیبا و ماندگار برجای گذاشت. پدر او، یوسف نام داشته که از مترجمان و شاعران خلاق زمان خود به شمار می‌رفت.

ذوق و استعداد شاعری پروین با همراهی پدرش شکوفا شد. پروین اعتصامی زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدر خود، یوسف اعتصامی آموخت و از ۷ سالگی در زمینه سرودن شعر شروع به فعالیت کرد. بسیاری از شعرهای پروین اعتصامی که در دوران کودکی و نوجوانی سروده بود، پس از مرگش مشهور شد.

پروین اعتصامی، در زبان و ادبیات فارسی نقشی پررنگ دارد و دلیل مشهور شدن او و اشعارش، بیان آن ها به زبان ساده و استعداد و خلاقیت او در سرودن اشعار است. از اشعار پروین می‌توان به عنوان اشعاری زنانه یاد کرد که تا کنون هیچ زنی نتوانسته به زیبایی شعرهای او، بسراید.

نکته جالبی که مجله اینترنتی خرید ناببه آن می پردازد این است که هنگامی که پروین اعتصامی تخلص پروین را برای خود انتخاب کرد، نام خود را نیز در شناسنامه به نام پروین تغییر داد. تا پیش از انتخاب تخلص پروین، نام پروین در بین نام‌های دختران ایرانی وجود نداشت. به همین دلیل، ملک الشعرای بهار از پروین به عنوان شاعری سنت شکن یاد می‌کند. پروین در وصف نام زیبای زنانه خود شعر زیبای زیر را سروده است:

ز غبار فکر باطل، پاک باید داشت دل                 تا بداند دیو، کاین آئینه جای گرد نیست

مرد پندارند پروین را، چه برخی ز اهل فضل             این معما گفته نیکوتر، که پروین مرد نیست

پس از منتشر شدن نخستین اشعار پروین، بسیاری می‌گفتند که این شعرها را یک مرد سروده است. شعری که در بالا ذکر کردیم را پروین در پاسخ به این گمان سروده است. بزرگان فرهنگ و ادب فارسی همچون سعید نفیسی از ویژگی‌های شخصیتی پروین یاد می‌کنند. سعید نفیسی، نویسنده و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی بیان می‌کند که «پروین شخصیتی آرام و باوقار داشت و هیچ زمانی او را بی حوصله ندیدم، پروین اهل خودستایی نبود».

تحصیلات پروین اعتصامی

پروین، درتیر ماه ۱۳۰۳ شمسی برابر با ماه ۱۹۲۴ میلادی در سن ۱۸ سالگی، دوره مدرسه دخترانه آمریکایی را که به سرپرستی خانم میس شولر در ایران اداره می شد فارغ التحصیل شد، او در تمام دوران تحصیلی، یکی از شاگردان ممتاز مدرسه بود.

البته پیش از ورود به مدرسه، معلومات زیادی داشت، او به دانستن همه مسائل علاقه داشت و سعی می کرد، در حد توان خود از همه چیز آگاهی پیدا کند. مطالعات او در زمینه زبان انگلیسی آن قدر پیگیر و مستمر بود که می توانست کتابها و داستانهای مختلفی را به زبان اصلی ( انگلیسی ) بخواند. مهارت او در این زبان به حدی رسید که ۲ سال در مدرسه قبلی خودش ادبیات فارسی و انگلیسی تدریس کرد.
او در تمام دوران تحصیلی، یکی از شاگردان ممتاز مدرسه بود. البته پیش از ورود به مدرسه، معلومات زیادی داشت، او به دانستن همه مسائل علاقه داشت و سعی می کرد، در حد توان خود از همه چیز آگاهی پیدا کند.

مطالعات او در زمینه زبان انگلیسی آن قدر پیگیر و مستمر بود که می توانست کتابها و داستان های مختلفی را به زبان اصلی ( انگلیسی ) بخواند. مهارت او در این زبان به حدی رسید که ۲ سال در مدرسه قبلی خودش ادبیات فارسی و انگلیسی تدریس کرد.

ازدواج پروین

پروین اعتصامی در نوزدهم تیر ماه سال ۱۳۱۳ با  یکی از فامیل های پدری اش (پسر عموی پدرش) «فضل الله اعتصامی» ازدواج کرد. چهار ماه بعد از عقد و ازدواجشان برای زندگی به کرمانشاه رفتند و در آنجا اقامت یافتند.

فضل الله اعتصامی از افسران شهربانی بود. که در هنگام ازدواج با پروین رئیس شهربانی کرمانشاه شد. اما این زندگی به طول نیجامید. پروین تنها پس از دو ماه زندگی با همسرش، به دلیل اختلافات روحی و اخلاقی که با یکدیگر داشتند، با گذشتن از مهریه ‌اش و بصورت توافقی در مرداد ماه ۱۳۱۴ جدا شد.

علت این جدایی مغایرت داشتن اخلاق نظامی و خشک همسر پروین با روحیه شاعرانه و لطیف پروین بود. او پس از جدایی از همسر، مدتی به کتابداری در کتابخانه ی دانشسرای عالی مشغول بود.

تاریخ و علت مرگ پروین اعتصامی

پس از چاپ دیوان شعر پروین، او در سال ۱۳۱۵ به عنوان کتابخانه دار، در دانشگاه خوارزمی امروزی مشغول به کار شد. پروین پس از گذشت ۹ ماه از فعالیت در کتابخانه، دست کشید. کتاب‌هایی که پروین از آن‌ها نگهداری می‌کرده به دانشگاه تهران منتقل شده‌اند. نقل شده که در پشت جلد برخی از کتاب‌ها اظهارنظرهایی ثبت کرده است.

در دی ماه سال ۱۳۱۶ اعتصام الملک پدر پروین درگذشت. پروین اعتصامی در فروردین ماه سال ۱۳۲۰ خورشیدی به بیماری حصبه مبتلا و در خانه بستری شد. در همین روزها، برادرش در پی انتشار دیوان دوم اشعار پروین بود. هر روز که از ابتلای او به بیماری حصبه می‌گذشت، وضعیت سلامتی او بدتر می‌شد. پروین در ۳۴ سالگی در تاریخ ۱۵ فروردین سال ۱۳۲۰ خورشیدی، در اثر همین بیماری درگذشت.

پیکر پروین پس از فوتش از تهران به شهر قم متنقل و در کنار آرامگاه پدرش در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد. شرایط حکومتی آن زمان مانع برگزاری مراسم یادبود رسمی برای این شاعر مشهور شد. بر سر سنگ قبر این شاعر بزرگ، شعری از خود او نوشته شده است:

اینکه خاک سیهش بالین است                  اختر چرخ ادب پروین است

گر چه جز تلخی ز ایام ندید                          هر چه خواهی سخنش شیرین است

صاحب آنهمه گفتار امروز                                      سائل فاتحه و یاسین است

دوستان به که ز وی یاد کنند                            دل بی دوست دلی غمگین است

خاک در دیده بسی جان فرساست                 سنگ بر سینه بسی سنگین است

بیند این بستر و عبرت گیرد                          هر که را چشم حقیقت بین است

هر که باشی و ز هر جا برسی                                    آخرین منزل هستی این است

آدمی هر چه توانگر باشد                                     چون بدین نقطه رسید مسکین است

اندر آنجا که قضا حمله کند                                          چاره تسلیم و ادب تمکین است

زادن و کشتن و پنهان کردن                                    دهر را رسم و ره دیرین است

خرم آنکس که در این محنت گاه                             خاطری را سبب تسکین است

آثار پروین اعتصامی

پیش از ازدواج، پدرش با چاپ مجموعه اشعار او مخالف بود و این کار را با توجه به اوضاع و فرهنگ آن روزگار، درست نمی دانست.

او فکر می کرد که دیگران ممکن است چاپ شدن اشعار یک دوشیزه را، راهی برای یافتن شوهر به حساب آورند!
اما پس از ازدواج پروین و جدائی او از شوهرش، به این کار رضایت داد.

نخستین مجموعه شعر پروین، حاوی اشعاری بود که او تا پیش از ۳۰ سالگی سروده بود و بیش از صد و پنجاه قصیده، قطعه ، غزل و مثنوی را شامل می‌ شد.
مردم استقبال فراوانی از اشعار او کردند، به گونه‌ ای که دیوان او در مدتی کوتاه پس از چاپ، دست به دست میان مردم می‌ چرخید و بسیاری باور نمی‌ کردند که آن‌ ها را یک زن سروده است، استادان معروف آن زمان، مانند دهخدا و علامهء قزوینی، هر کدام مقاله‌ هایی درباره اشعار او نوشتند و شعر و هنرش را ستودند.